Vanaf 16 oktober in het Zaans Museum: Polderen. Zet het land naar je hand

Zaandam, 1 oktober 2025

Een groot deel van de Nederlanders woont in de polder, onder zeeniveau. Met de tentoonstelling Polderen. Zet het land naar je hand (16 oktober 2025 t/m 3 mei 2026) neemt het Zaans Museum dit wereldberoemde fenomeen eens goed onder de loep. Hoe gaan wij om met klimaatverandering, de stijgende zeespiegel en de dalende bodem? En hoe voerden onze voorouders strijd tegen het water? Aan de hand van unieke voorwerpen en menselijke verhalen laat Polderen. Zet het land naar je hand verleden, heden en toekomst samenkomen in een landschap waar mens en natuur elkaar steeds opnieuw moeten vinden.

Is de polder wel zo vanzelfsprekend?
Het polderlandschap lijkt nu een pittoresk decor van molens, dijken en sluizen. Maar daarachter schuilt een constante inspanning: wie houdt het land droog, en voor wie? De tentoonstelling verbindt de levens van polderbewoners toen, nu en in de toekomst, en laat zien hoe boerenbelang, bestuur en natuur soms botsen.

Een polder vol verhalen
Dat blijkt al wanneer op 23 januari 1566 woedende Assendelver boeren de dijk doorsteken. Met opzet — en tegen de wil van keizer Karel V — zetten ze hun land onder water, voor het vruchtbare laagje slib dat het achterlaat. Er volgen eeuwen van grote en kleine rampen die het gebied teisteren en ook in 1916 staat het wassende water de Zaankanters aan de lippen. De Afsluitdijk, die in 1933 in gebruik wordt genomen, moet dit verwoestende natuurgeweld voortaan indammen.

Maker onbekend, Opvang van vluchtelingen in de Oostzijderkerk met het schilderij ‘Koeien in de kerk’ (1916), Gemeentearchief Zaanstad

Polder als kunstenaarsparadijs
Het polderlandschap is ook een grote inspiratiebron voor kunstenaars. Denk aan Cees Bolding, meester in het schilderen van Hollandse luchten, koeien en molens. Maar met de tijd verandert ook de polder. Zo brengt Schilder Frans Mars na de Tweede Wereldoorlog de oprukkende nieuwbouw in beeld, en toont Gerrit Schoone met zijn verbeelding van de Beatrixbrug en de Grote Sluis in Zaandam hoe de polder ook in de stad beeldbepalend kan zijn.

Gerrit Schoone, Beatrixbrug Zaandag (1981), Zaans Museum

Het beschermen waard
In de 20e eeuw groeit de waardering voor het polderlandschap. Groot voorvechter voor de bescherming van het unieke Zaanse landschap is Nol Binsbergen, de beste vooroorlogse vogelfotograaf van Nederland. In de tentoonstelling zijn diverse van zijn foto’s opgenomen, evenals aquarellen van Rein Stuurman. Samen met Dirk Mooij maken ze het boekje ‘Zien is Kennen’: voor menig natuurliefhebber de veldgids bij uitstek. Jac. P. Thijsse, invloedrijk natuurkenner en bekend van de Verkade-albums zei over Binsbergen: “[…] een eenvoudige Zaanse jongen met een kunstenaarsziel, die de natuur al menig geheim afhandig heeft gemaakt, geheimen waarvan in de dikke geleerde boeken niet wordt gesproken.”

Teresa van Twuijver, Uitdam (2021). Courtesy de kunstenaar

Blik op de toekomst
Speciaal voor de tentoonstelling kijkt kunstenaar Teresa van Twuijver vooruit. Hoe ziet onze kleding eruit in het jaar 2090, nadat de Zaanstreek door overstromingen en klimaatrampen misschien wel in een soort waddengebied is veranderd? Ze laat zich niet ontmoedigen, maar juist inspireren. Haar modecollectie brengt futuristische en historische technieken samen tot een nieuwe regionale stijl, geïnspireerd door de folklore van de Zaanstreek. Teresa: “De toekomst is niet eng. De toekomst geeft nieuwe energie. Want in de toekomst kunnen we onszelf en de kleding die we dragen opnieuw uitvinden.”

Activiteiten voor jong en oud
Polderen wordt aangevuld met een veelzijdig activiteitenprogramma met lezingen, rondleidingen en excursies in het landschap. Voor kinderen zijn er interactieve opdrachten: een polderlandschap vormgeven, een eigen polder-outfit ontwerpen of posters maken voor de polder van de toekomst.

Maand van de Geschiedenis
De tentoonstelling Polderen. Zet het land naar je hand opent tijdens de Maand van de Geschiedenis, het grootste geschiedenisevenement van Nederland. Talloze culturele instellingen sluiten aan en organiseren activiteiten rondom het jaarthema ‘natuurlijk’. Meer informatie over de activiteiten van het Zaans Museum is te vinden via zaansmuseum.nl/polderen.