Zo mooi kan het zijn.

Jur Kingma is één van de oprichters van de Vereniging tot behoud van de monumenten van bedrijf en techniek  Zaanstreek (1979, nu onderdeel van Zaans Erfgoed). In 2004 ontving hij de cultuurprijs van gemeente Zaanstad.

“Bij mijn terugkomst uit het buitenland in 1975 ontdekte ik hoe snel Nederland en de Zaanstreek veranderden. De traditionele industrie verdween, veel fabrieksgebouwen zijn gesloopt. In Engeland probeerde men juist die gebouwen te behouden door ze een nieuwe functie te geven. In 1981 ging de papierfabriek Van Gelder in Wormer failliet. Hij is gesloopt. Ook de “witte huizen” vielen onder de hamer. Nu is daar een woonwijk.

Een fabrieksgebouw heeft een soort levenscyclus. Het wordt ontworpen voor een bepaald doel: bijvoorbeeld het persen van oliezaden of het pellen van rijst. Na enige tijd is het productieproces verouderd of overbodig. Het gebouw krijgt een andere functie. Bijvoorbeeld als pakhuis. In de volgende fase wordt het afgestoten. Startende of marginaal renderende bedrijven maken er soms gebruik van. In de volgende fase is er geen economische functie meer. Het fabrieksgebouw eindigt als ruïne of kraakpand. Er is geen onderhoud, er groeien struiken en bomen uit. Ruiten worden ingegooid, graffiti en lekkage leiden tot verder verval.

Langs de Zaan in Wormer stond een muur van oude pakhuizen en fabrieksgebouwen. Door de bemoeienis van Zaans Erfgoed hebben we veel van deze gebouwen kunnen behouden. Er staan er ook nog genoeg op de nominatie.

Het Pakhuis Wormerveer uit 1899, een voorbeeld van een classicistische bouwwijze. De eigenaar wil het slopen. De Vereniging Zaans Erfgoed wil het gebouw redden door het te verplaatsen. Het verval is duidelijk zichtbaar, struiken groeien uit de muren. De pakhuizen Maas, Waal en Schepel dateren uit de achttiende eeuw. Ze staan op de rijksmonumentenlijst, de eigenaar laat ze vervallen. Helaas heeft hij geen onderhoudsplicht.

Een mooi voorbeeld van hergebruik is het pand Koningsbergen, nog in bedrijf bij Lassie, die het op eigen kosten liet restaureren. Het gebouw Mercurius was vroeger rijstpellerij en is nu archeologisch depot. In 1985 stonden de panden van Hollandia op de nominatie voor sloop. Nu zijn daar studio’s en appartementen. Schilder Jan Goedhart heeft er zijn atelier. En in zeepziederij De Adelaar is Vanilia Fashion gevestigd.

In 1920 begon het behoud van windmolens. Door de komst van de Zaanse Schans in 1960 werden de mogelijkheden sterk vergroot. Zelfs de verdwenen zaagmolen Het Jonge Schaap werd opnieuw gebouwd.

Op de bovenstaande foto blijkt duidelijk hoe mooi het kan zijn om de oude gebouwen te behouden voor de toekomst.”