Eeuwenoud boomstafgraf in een hedendaagse kunsttentoonstelling
Middenin de tentoonstellingsruimte van Vaarwel – Landschap van gedachten ligt een mysterieus groot houten object. Veel bezoekers lopen er eigenlijk aan voorbij, maar het verhaal van dit boomstamgraf is bijzonder.
Deze ‘grafkist’, gemaakt van een uitgeholde boomstam, is gevonden bij opgravingen in de Kerkbuurt van Assendelft. Het graf was waarschijnlijk van een voornaam persoon, want het gewone volk werd doorgaans ingewikkeld in doeken in een graf gelegd. Waarschijnlijk heeft er op de kist nog een stenen deksel gelegen, maar deze is helaas niet teruggevonden.
Het begraven van overledenen in uitgeholde boomstammen is niet typisch Zaans. Het gebeurt overal ter wereld en is een fenomeen van alle tijden. Ook nu nog.
Maar wat doet dit graf dan midden in een tentoonstelling over hedendaagse kunst? Kunstenaar en alleskunner André van Noord is na zijn overlijden ook begraven in een uitgeholde boomstam, net als de vroege bewoners van de Zaanstreek.
Twee graven gedateerd en geconserveerd
Het Zaans Museum beschikt trouwens over een tweede boomstamgraf: Het andere is gevonden nabij het Hembrugterrein. Het lijkt erop dat daar de eerste bewoning in de regio was. Het dorpje Zaanden (of Out-Saenden) is in 1155 door de Drechter-Friezen verwoest en nooit opnieuw opgebouwd. Je kunt de locatie zien als de oorsprong van het huidige Zaandam. Dat wij daar als museum een tastbaar object van in de collectie hebben is een voorrecht.
Beide objecten zijn recentelijk onderzocht en gerestaureerd. Het hout van de twee graven was dermate droog dat het nog even spannend was of de objecten daadwerkelijk gedateerd konden worden. Gelukkig waren genomen monsters uitermate bruikbaar. Aan de hand van koolstofdatering zijn beide graven door het Zaanse bedrijf Biax gedateerd op ca. 1000 jaar na Chr.
Restaura uit Heerlen, een organisatie die gespecialiseerd is in het restaureren en conserveren van archeologisch materiaal, heeft de graven gereinigd en ontdaan van schimmels en stof. Vervolgens zijn de graven gefotografeerd en is er zelfs een 3D-scan gemaakt. Dit wordt gedaan om de conditie van de graven in de toekomst te kunnen monitoren. Zo wordt het makkelijker gemaakt om eventuele beschadigingen tijdig op te merken.
