Draaierij kardoeshulzen
Bouwjaar 1928, deels rijksmonument
Vroeger
Het gebouw was de draaierij van kardoeshulzen (deel A), maar werd later uitgebreid met de gloeierij (deel B). In de jaren vijftig werd het gebouw gebruikt om het AR-10 geweer te maken. Dit nagenoeg onverwoestbare wapen was de trots van de Artillerie-Inrichtingen. Het geweer was voorbestemd om het nieuwe standaardwapen te worden van het Nederlandse leger, maar dat ging uiteindelijk niet door. Er zijn daarom slechts een paar duizend exemplaren geproduceerd in samenwerking met Fairchild Armelite (licensie).
Naast het gebouw ligt een schuilkelder van gewapend beton, met een ondergrondse hulppost (BZB). Dit was een voorzorgsmaatregel gedurende de Koude Oorlog. Deze ondergrondse hulppost is een rijksmonument. Het gebouw heeft een zaagtanddak (sheddak) wat vaker toegepast werd bij fabriekshallen om gelijkmatige lichtinval te krijgen. Dat heeft nu een groot voordeel vanwege het noorderlicht, wat ideaal is voor kunstzinnige uitstallingen.
Oud-medewerker vertelt: “Je had daar van die grote smeltovens waar al het gietijzer in ging. En die moesten dan na het gieten, helemaal uitgebikt worden. […] En als je dan uitgebikt was, dan moest hij weer helemaal bekleed worden met een soort klei en dan was hij weer gereed voor de volgende gietbeurt. […] Volgens mij werd er altijd donderdags gegoten en dan was het hele spulletje vloeibaar en dan zat er een prop onderin. Die werd dan onderin doorgestoken, met een hele lange stok, daar zat dan een soort lap aan. En de emmertjes werden dan gevuld en dat ging over de transportband. […] Maar als dan zo’n emmertje vol was, hup dan ging er een stop in, en dan werd het verder getransporteerd. Toen is op een gegeven moment die stop […] gebroken. Toen vloog alles eruit. Die man is toen er zo in gestapt en die heeft er een stop in gedaan. Maar ja, al zijn benen had hij verbrand. Ja, want dat komt op de grond en dat spettert alle kanten op. […] Zo’n plichtsbesef had die man nog.”
Vandaag
Tegenwoordig zit hier Art Zaanstad BV. Hier wordt niet alleen kunst verhuurd, maar het is ook een galerie voor hedendaagse kunstenaars.
Voor meer informatie: https://artzaanstad.nl/content/
Gemechaniseerde nadraailijn in de projectieldraaierij, 1973-2003
Machine voor het nadraaien van een buisgatschroef in een granaatlichaam.
