Van beddenpan tot hittepit

Een vriendin tipte mij: zij kent iemand, die kruiken verzamelt en daar ook graag over wil vertellen. In de veronderstelling, dat het om kruiken voor jenever gaat of andere alcoholische versnaperingen reis ik nieuwsgierig af naar Assendelft. Asta Ooijevaar staat ons voor het keukenraam op te wachten. Zij en haar man Nico ontvangen ons hartelijk met koffie en koekjes.

Bij binnenkomst val ik van de ene verbazing in de andere: Asta verzamelt geen jeneverkruiken, maar warmtekruiken. Zij heeft de kruiken gevonden op markten en beurzen. De kruiken zijn er in alle soorten en maten. De grootste is een prachtig exemplaar met een houten ombouw en fraai gestoffeerd voor 2 personen; de kleinste is niet groter dan een luciferdoosje. De collectie bestaat uit circa 275 stuks. Er is niet een dubbele bij. De verschillen zitten in materiaal, vorm, tekening, decoratie en grootte.

Kruiken in soorten en maten
Asta heeft voor dit interview een kleine collectie uit de glazen vitrinekast en de kast onder de trap in de huiskamer uitgestald.
Er zijn kruiken van metaal, koper, tin en steen, eenpersoons en meerpersoons kruiken, kruiken voor thuis of op reis. Voor boeren en buitenlui. Voor rijke mensen en mensen met een kleine portemonnee. De reiskruiken lijken op een charmant, fraai bewerkt handtasje van koper.

Hoe verwarmde men de kruiken?
Dat kon op verschillende manieren: open vuur, hete olie, heet zand, hete kooltjes of heet water. De moderne kruiken van vlak na de WO II hebben een elektra aansluiting. De oudste kruik is uit begin 1800. Het is een platte, ovale steen, die men in open vuur verwarmde. Men wikkelde hem eerst in een doek, voordat hij in bed werd gelegd. Maar dit is nog niet alles. Asta heeft ook koperen buikkruiken. Schaatsers gebruikten ze. Omdat water buiten bevroor, werden ze met heet zand gevuld en om de buik vastgemaakt. Deze kruiken werden eerst in papier gewikkeld. Kruiken die voor binnen waren bedoeld vulde men met heet water.

De moederkast
Asta vraagt of ik weet wat een moederkast is. Zij laat mij een foto zien. Aan mijn blik ziet ze, dat ik geen idee heb. ‘Nou’, zegt Asta, ‘dat is een kast met warme kruiken voor de patiënten in het Zaanse ziekenhuis vlak na de oorlog’. Tenslotte laat Asta mij vol trots enkele granaatkruiken en moffenkruikjes zien. De moffenkruiken stopte men vroeger in moffen (handwarmers van wol of bont). De granaatkruiken, nog voorzien van een slaghoedje, dateren uit de WOI.

Hoe verder?
Ik vraag Asta of haar collectie compleet is. Zij kijkt naar haar man en zegt: ‘ik heb met veel geduld en liefde een mooie en grote collectie verzameld. Alle kruiken zijn op foto vastgelegd en nauwkeurig beschreven in een dik album. Ik zou dat album en de kruiken graag bij een museum willen onderbrengen. De collectie krijgt dan een goede bestemming en blijft zo bewaard voor de toekomst’.