Thuismuseum

MonkeyBird Crew (Frankrijk) heeft in opdracht van het Zaans Museum een muurschildering op de gevel van de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied bij station Zaandam gemaakt. Het Franse duo staat bekend om zijn indrukwekkende stencilwerken vol ambacht, wetenschap en natuur. Voor de schildering in Zaandam liet MonkeyBird Crew zich inspireren door de pioniersgeest van de streek en zijn internationale invloeden.

Cornelis Koning en Jaap Kaal, geboren in 1893 in Koog aan de Zaan, waren al van jongs af aan beste vrienden. Ondanks verschillende achtergronden deelden ze een passie voor kunst. Terwijl Koning een studiebeurs kreeg en aan de Rijksacademie studeerde, werkte Kaal overdag in een fabriek en studeerde ’s avonds aan dezelfde academie. Tijdens een studiereis naar Italië werden ze geïnspireerd door het alledaagse leven en ontwikkelden ze een diepe liefde voor mens en natuur, geïnspireerd door Rembrandt en Van Gogh.

Marisca Voskamp maakte van Monet’s schilderij ‘De Voorzaan en de Westerhem’een herinterpretatie. Ze nam een kopie van het werk en vouwde een deel weg, precies het stuk geschilderde land tussen lucht en water. Ze zei: ‘In die vouw, op dat strookje land daar woon ik met mijn gezin.’ Ze doelde hier op het niemandsland aan de Zaan waar zij met haar gezin een autonoom bestaan bouwde, een tussenruimte, wars van conventies, verbonden met het landschap.

Monet reisde in 1871 vanuit Frankrijk, via Engeland, naar Zaandam. In onze tijd is dat een comfortabele reis van een paar uurtjes, maar in de tijd van Monet was het een behoorlijke onderneming. Hoe zag reizen er destijds uit? Hoe zal hij zijn reis naar Nederland hebben ervaren?

Monet maakte in de Zaanstreek 25 schilderijen. Van de plekken die hij schilderde zijn ook foto’s bewaard gebleven. Deze foto’s bieden samen met de schilderijen van Monet een bijzonder inkijkje in hoe Zaandam er rond 1871 uitzag. Ook in 2021 is het de moeite waard om deze plekken te bezoeken. Er is veel veranderd sinds 1871, maar met een klein beetje fantasie waan je zo weer in de tijd van Monet.

In de Schatkamer van Verkade kun je de beste en langstlopende marketingcampagne van de vorige eeuw bewonderen: de Albums van Verkade. Van 1903 tot 1940 en tussen 1965 en 1995 gaf Verkade 35 plaatjesalbums uit. Alle geschreven door gerenommeerde auteurs als Jac.P. Thijsse en A.F.J. Portielje en geschilderd door bekende schilders waaronder Jan Voerman jr., Willem Wenckebach en Jan van Oort.

Monet spreekt vol verrukking over Zaandam, hij roemt de omgeving al direct in zijn brief naar zijn vriend en schilder Pisarro: ‘Huizen in alle kleuren, molens bij honderden en verrukkelijke boten.’ Het is eigenlijk direct duidelijk dat Monet zich tijdens het schilderen op het Zaanse landschap zal richten. Hoe ging het schilderen hem af in het Zaanse land?

Honderdduizenden Nederlanders werden tijdens de Tweede Wereldoorlog door de nazi’s als dwangarbeider ingezet voor de Duitse oorlogsindustrie. Vele arbeiders stonden voor een groot dilemma: onderduiken of naar Duitsland? Eén van hen was Maarten van Tent, werkzaam bij de wapen- en munitiefabriek Artillerie-Inrichtingen op het Hembrugterrein in Zaandam. In 1942 vertrok hij met pijn in het hart naar Duitsland. Zijn grote liefde Tinie bleef achter. Met brieven hielden ze de hele oorlog innig contact.

Schilder Herman  Heijenbrock  (1871- 1948) was in de ban van de vooruitgang. Hij reisde heel Europa door om deze nieuwe wereld van staal, stoom en  pompende machines  vast te leggen. De Zaanstreek, het oudste industriegebied van Europa, bezocht  Heijenbrock  meerdere malen.

Deze ‘grafkist’, gemaakt van een uitgeholde boomstam, is gevonden bij opgravingen in de Kerkbuurt van Assendelft. Het graf was waarschijnlijk van een voornaam persoon, want het gewone volk werd doorgaans ingewikkeld in doeken in een graf gelegd. Waarschijnlijk heeft er op de kist nog een stenen deksel gelegen, maar deze is helaas niet teruggevonden.

De schenking door de Gemeente Zaanstad bestaat naast werken uit de gemeentelijke kunstcollectie voornamelijk uit werken uit de BKR-collectie. Dit was een sociale regeling van 1949 tot 1987 waarbij gemeenten werken van lokale kunstenaars aankocht. In ruil voor kunst werden kunstenaars voorzien van een inkomen.

Van regenjas tot tafelkleed, van gordijnen tot een herenkostuum, met het devies ‘Goedkoop en toch goed’ trok het warenhuis Gebr. Bischoff iedereen naar binnen. Bischoff was in de Zaanstreek een begrip. Je kwam er om te winkelen maar ook om gezien te worden.